Door G.J.T. de Wrede

De Rijnstraat in Woerden

De Rijn stroomde vroeger dwars door Woerden en de Vischbrug verbond de Kerkstraat met de Kruisstraat. De kunstenaar Cornelis Springer (1817-1891) vereeuwigde dit beeld zo’n 160 jaar geleden. De Oude Rijn werd gedempt in de jaren 60 van de 20ste eeuw en werd daarmee een straat. Wandelend in de richting van de haven, met de later gebouwde Sint Bonaventurakerk (1892) in de rug, is de locatie van toen nog gemakkelijk terug te vinden. Op de hoek is nu een lunchroom van Délifrance gevestigd. Het schilderij van Springer voert u mee terug in de tijd.

Moment van de dag

Dat de zon opkomt in het oosten en ondergaat in het westen is algemeen bekend. Het is een feit dat houvast biedt bij het bekijken van de voorstelling. In dit beeld komt het zonlicht van links en vallen de schaduwen naar rechts. Het noorden (richting Amsterdam) bevindt zich, geografisch gezien, niet recht naar voren in het beeldvlak. Dit oriëntatiepunt, zie afbeelding hieronder, loopt schuin onder een hoek van 45 graden. De huidige winkel van Eye Wish Opticiens (hoek Kruisstraat) markeert in feite het noorden. Gedurende de dag verandert het licht. Het licht komt in dit schilderij uit westelijke richting. De richting van de schaduwen laat dat zien. Het licht in Springers schilderij oogt zonnig en warm. Dat zegt iets over het jaargetijde.
In de zomer schijnt de zon vaker, zijn de dagen lang en wordt het pas laat donker. Springer deed zijn waarneming vermoedelijk op een zomerse (na) middag ergens tussen 17.00 en 19.00 uur.

Het jaargetijde

Springer vervaardigde veel stads- en dorpsgezichten. Hij schilderde o.a. in Amsterdam, Haarlem, Zwolle, Kampen, Enkhuizen, Monnickendam, Harderwijk en andere steden. Ter plaatse maakte hij schetsen. Van het gebruik van fotografie is niets bekend. Wie buiten tekent heeft het liefst goed weer. Ook de gevoelstemperatuur is, bij het werken in de open lucht, van belang. De zomer is hiervoor geschikter dan de winter. Het groen van de geschilderde boom verschaft een zeer duidelijke aanwijzing over het jaargetijde. In de winter zou de boom geen blad hebben gehad en in de herfst zou het blad gekleurd moeten zijn. Resteert dus voorjaar of zomer. In het voorjaar is het blad van de boom klein en frisgroen. In de zomer is het blad groter en wordt de kleur wat fletser. De afbeelding van het schilderij toont onmiskenbaar het blad van een boom in zomerdracht.

Het museum

Na een wandeling en een versterking van de inwendige mens is het een geschikt moment om het schilderij in het echt te zien. Dankzij een gulle gever kan men het originele werk van Springer getiteld: De Vischbrug uit 1854 in het Stadsmuseum te Woerden bekijken. In de voormalige vroedschapszaal heeft het zelfs een ereplekje gekregen. Met de bezichtiging van het werk reist men terug in de tijd van de 19de eeuw. Een tijd waarover veel te vertellen valt. Wat de wereld van Springer u vandaag nog te zeggen heeft kunt u geheel zelf bepalen.

Bezoek

Het Stadsmuseum Woerden is gevestigd aan het Kerkplein nr. 6 te Woerden.