Spelen
Kinderen spelen graag. Door te spelen kunnen zij de wereld om zich heen beter leren begrijpen. Eigenlijk is het een soort oefenen voor de grote mensenwereld van later. Spel vormt de basis voor hoe kinderen leren en zich later verder ontwikkelen. Het belang van spelen wordt algemeen onderkend en is zelfs opgenomen in een VN-verdrag betreffende de rechten van het kind.
Creatief
Van nature zijn kinderen ook creatief. Door creatief bezig te zijn kunnen zij op een leuke en zinvolle manier uiting geven aan hun positieve en negatieve gevoelens. Tekenen, knippen, plakken, boetseren, bouwen, knutselen, zijn bovendien stuk voor stuk bezigheden waarmee kinderen zich niet alleen kunnen uiten maar ook een scala aan zinvolle vaardigheden ontwikkelen. Creativiteit ontwikkel je o.a. door creatief te zijn.
Probleemoplossend vermogen
Hoe maak je een egel van een stuk klei? Of, hoe teken je een paard? Door te creëren worden kinderen “spelender wijze” gedwongen keuzes te maken en uitdagingen aan te gaan. Creativiteit ontwikkelen gaat in feite meer over het proces dan over het eindresultaat. De weg er naar toe is van meer belang dan het einddoel. Maar als creativiteit zo belangrijk is voor de ontwikkeling van een kind zou je verwachten dat ook dit item stevig verankerd zou zijn in het ontwikkelingsproces van ieder kind. Vreemd genoeg is dit niet het geval!
De fysiologie van creativiteit
Ons brein bevat twee hersenhelften (verstand en gevoel) maar de linkerhelft wordt gedurende het ontwikkelingsproces van het kind m.n. op school meer geactiveerd. Spel noch creativiteit liggen verankerd in de eindtermen van het onderwijs. Solide lange leerlijnen op dit gebied, lopend van het PO naar het HBO, ontbreken. Maar hoe kun je nu intelligent zijn zonder creativiteit? Hoe kun je bewijzen, verklaren, redeneren, objectief zijn, plannen en stroomlijnen zonder tegelijkertijd ook gebruik te maken van zaken als: intuïtief, interpretatie, fantasie, metaforen, irrationaliteit, subjectiviteit en reflectie? En hoe zit het dan met zoiets als passie?
De spelende mens
Het pleidooi voor een grotere rol voor de ontwikkeling van creativiteit is niet nieuw. Maar niet iedereen kent de oude ideeën. In de jaren 60 van de 20ste eeuw werd het denkbeeld van de Homo ludens (spelende mens) nieuw leven ingeblazen door de Provobeweging en Kabouters. Het idee van de spelende mens was ouder, het begrip is voor het eerst genoemd in een boek van Johan Huizinga. Hij had bedacht dat het spel noodzakelijk is voor de cultuur en de maatschappij. Ook voor volwassenen.
Met de wijsheid van nu weten wij dat de flowerpower van de hippies destijds niet geleid heeft tot grote omwentelingen. Hierbij doel ik op het mensbeeld dat de mens eerst en vooral een spelend wezen is.
Spel en kunst
Kunstenaar Constant ontwikkelde vanaf 1956 het begrip van de spelende mensen verder, eerder dan de Provo’s. Hij bedacht Nieuw Babylon, een utopische wereld, waarin mensen alleen maar hoefden te spelen. Lichamelijke arbeid hoefde niet meer door mensen te gebeuren, door de steeds grotere mechanisering. De mens hoefde zich alleen nog maar te wijden aan de ontwikkeling van creatieve ideeën.
Constant maakte allerlei tekeningen en maquettes van zijn wereld. Mensen konden slapen en wonen waar zij wilden. Vrijheid stond voorop, vastigheid was er niet. Op deze website is zo een maquette te zien. De gebouwen “Nieuw Babylon” in Den Haag doen wel wat aan de wereld van Constant denken. En nu, in 2018, nu zoveel geautomatiseerd is, hoever zijn de mensen gekomen in hun ontwikkeling van creativiteit? Of is het teveel gevraagd, om al onze vrije tijd ook echt vrij te besteden?
Verstand en gevoel
Samenvattend kan het m.i. beslist geen kwaad om de fantasie en hoop op veranderingen (zo kenmerkend voor de onvergetelijke jaren 60) nog eens tegen het licht te houden. Vooral niet als dit gebeurt door systematisch en objectief te redeneren. Een analytisch onderzoek naar behoeften, kansen en bedreigingen, doelen en criteria, ondersteund door getallen, vormt een prima tegenwicht tegen de wensen en verlangens, subjectiviteit en irrationele beleving. Laat de beide hersenhelften toch vooral samenwerken!
G.J.T. de Wrede,
aanvulling over Constant door Elly Waterman
KUNSTKafé 10 december
Schilderdag bij de Bosrand
Lessen in Caravaggisme
Schildergroep Het Spectrum
