Door G.J.T. de Wrede

Wat is er te zien?

Binnen de houten lijst van de schildering zie je vanuit een soort vogelvluchtperspectief land, lucht, water, bebouwing, mensen en dieren. Zowel op de lijst als in het beeldvlak staat tekst. Dit is het schilderij van een onbekende kunstenaar dat als titel “Het beleg van Woerden” kreeg. De stad wordt, tijdens de tachtigjarige oorlog (1568 – 1648), belegerd door Spaanse troepen. Zelfs de acties van soldaten zijn voor ons navolgbaar. Op de vijandelijke schansen, die de stad omsingeld houden, wapperen witte vlaggen met een rood diagonaal kruis. Binnen de stadsmuren van Woerden steekt de Petruskerk boven alles uit.

Het schilderij is in de maand oktober 2018 te zien in de hal van het stadsmuseum, hoewel het volgens het museum in deplorabele staat verkeert. Het museum wil het schilderij restaureren, maar daarvoor ontbreekt het geld, naar schatting € 26.000. Het stadsmuseum gaat een actie voor crowdfunding starten om het bedrag bij elkaar te krijgen.  Klik hier voor de crowdfunding.

Materiaal en techniek

Qua kleur overheersen de groene en blauwe tinten. Licht en schaduw zorgen voor kleurnuances. Tijdens zijn werkproces heeft de schilder gebruik gemaakt van verschillende beeldelementen. In de compositie benadrukt hij vooral zaken als richting, vlak en (kleur) toon. De schildering werd op een zestal samengevoegde houten paneeltjes gemaakt. Door de latere restauraties is het lastig om iets over zijn schildertechniek te vertellen. Immers, wat is nog origineel en wat is later toegevoegd? Je kunt zien dat hij als ‘verteller’ van een ‘beeldverhaal’ vrij gedetailleerd te werk is gegaan. Perspectivisch gezien is de voorstelling niet correct. Maar de perspectiefleer was in die dagen in onze streken ook nog niet algemeen bekend. De toegevoegde plaatsnamen dienden vooral om de voorstelling te verduidelijken.

Historische betekenis

Kijkend vanuit het vakgebied van de (kunst) historicus weten wij het volgende. De tachtigjarige oorlog is al sinds 1568 gaande. In 1572 had Woerden de kant van Willem van Oranje gekozen. Pas in 1575 krijgt echter ook de Hollands-Utrechtse grensstreek te maken met krijgsgewoel. Nadat omliggende steden als Oudewater en Schoonhoven hardhandig weer onder de katholieke heerschappij van de Spaanse koning Philips II waren teruggebracht, wordt daarna Woerden belegerd. Het beleg dat op 8 september 1575 was begonnen zou bijna een jaar duren. Dat Godsdienst binnen de vrijheidsstrijd een grote rol speelde blijkt wel uit de tekst op de lijst. Deze verwijst naar een psalm waarin wordt vermeld dat als de Heer de stad niet bewaakt de wachter vergeefs zijn ronde doet. Het vele water rond de stad is het gevolg van inundatie. Dit is het opzettelijk onder water zetten van een gebied om de vijand te hinderen.

Toelichting

Dit schilderij staat voor een gebeurtenis uit onze Vaderlandse geschiedenis. Tegelijkertijd heeft het qua sfeer onmiskenbaar de uitstraling van het Groene Hart. Immers, de schilder koos kleuren die duidelijk geïnspireerd zijn op het kleurenpalet van water, weilanden, en wolkenluchten. Het zou mij niet verbazen als het wisselend licht, veroorzaakt door het samenspel van zon en wind, hem stiekem veel meer heeft aangesproken dan het krijgsgeweld.

Afb. 2 en 3 portretten van Willem van Oranje en zijn rivaal Philips de II

Stadsmuseum Woerden:

Oktober 2018, maand van de geschiedenis.

Beeldrechten:

De gebruikte afbeeldingen zijn afkomstig uit het publieke domein en/of behoren toe aan de vaste collectie van Stadsmuseum Woerden.